Safranbolu turunda muhteşem bir köy tanıdım; Yörük Köyü. Safranbolu gezilecek yerler listesinde baş sıralara almanız gereken bu muhteşem köy size tarihten kesitler sunuyor. Turizmin zararlı yönlerine kısmen boyun eğmesine rağmen özünü koruyor ve yerel halk tarafından geçmişi yaşatılıyor. O köye adım atan herkesin zihninde köye dair güzel anektodlar kalıyor. Eski evleri, keyifli hikayeleri ve güler yüzlü insanlarıyla Safranbolu Yörük Köyü’nü tanıyalım…
Yörük Köyü Tarihçesi
Yörük köyünün bağlı olduğu Safranbolu ilçesi ve çevresinin tarihçesi M.Ö. 4000’li yıllara kadar uzanıyor. Bir dönemler bu bölge “Paplogonya” olarak adlandırılmış. Pers, Hitit, Lidya, Roma, Bizans, Selçuklu ve Osmanlı gibi birçok uygarlığa tanıklık etmiş.
Köyün adını aldığı “Yörük” kelimesi “yörümek” yani “yürümek” kelimesinden türemiş. Anadolu ve Rumeli’de yaşayan Türkmenlere genel olarak bu ad veriliyor. Kökenlerinin Oğuzların Kayı Boyundan Karakeçili aşiretinden geldiği rivayet ediliyor. Benzer bir rivayet, Hüseyin, Davut ve Hacı isimli üç kardeşin köye yerleşmesi, bu kardeşlerden Davut ile Hacı’nın farklı köyler kurması ve Hüseyin’in de Yörük köyünde kalması ile ilgili… Hüseyin Yörük köyünde kaldığı için köyün ilk kurucusu olarak kabul ediliyor.
Yörük Köyü için Çökön Meydanı büyük bir önem taşıyor. Çünkü göçebelerin ilk çadır kurdukları yer, bu meydan olarak biliniyor. Hatta göçebelerin zamanla daha da genişleyerek Cenevizlileri bile bölgeden uzaklaştırdıkları söyleniliyor.
Yörük Köyü ve Bektaşilik
Bektaşilik, Hacı Bektaş-ı Veli’nin adına kurulmuş olan bir Alevi tarikatıdır. Bu tarikata mensup olan kişiler Bektaşi olarak adlandırılmaktadır. Ali ve Ehl-i Beyt sevgisi, Ehl-i Beyt’i sevenleri sevme ve Ehl-i Beyt’i sevmeyenleri sevmeme gibi Aleviliğin temel esaslarına bağlıdırlar. Kökenleri Hümanizme dayanan bir inanç olan Bektaşilik’te insanlar, olgun insana (insan-ı kamil) ulaşmaya çalışmaktadırlar. Hacı Bektaşı Veli’nin şu sözleri de aslında bu anlayışın temellerini bize göstermektedir;
- Ara bul.
- Kadınları okutunuz.
- İncinsen de incitme.
- Murada ermek sabır iledir.
- Araştırma açık bir sınavdır.
- Her ne ararsan kendinde ara.
- Eline, diline, beline sahip ol.
- Arifler hem arıdır hem arıtıcı.
- Marifet ehlinin ilk makamı edeptir.
- İnsanın cemali sözünün güzelliğidir.
- Nefsine ağır geleni kimseye tatbik etme.
- Hiçbir milleti ve insanı ayıplamayınız.
- İlimden gidilmeyen yolun sonu karanlıktır.
- Düşünce karanlığa ışık tutanlara ne mutlu.
- Düşmanınızın dahi insan olduğunu unutmayınız.
- Nebiler, veliler insanlığa Tanrının hediyesidir.
Safranbolu Yörük Köyü, Bektaşilik inancının izlerini yoğun olarak görebileceğiniz köylerden biridir. Bu durum ile ilgili en önemli kanıtlardan biri; köyün girişinde bulunan mezarlıklarda Bektaşilik’in izlerine rastlanıyor olmasıdır. Ayrıca, Yörük Köyü evleri bölümünde detaylarını okuyacağımız Sipahioğlu konağında da Bektaşilik inancına ait tasvirleri görebilirsiniz.
Yörük Köyü Evleri
Yörük köyünde yaklaşık 300-400 yıllık evler bulunuyor. Köyde toplamda 93 tane yapı var ve bu yapılar kültür varlığı olarak tescilleniyor. Arsa ve engebeli arazi sorunu yaşamayan Yörükler yapılarını bitişik bir şekilde inşa ediyorlar. Köyün ara sokaklarını gezdiğinizde bu düzen sizin de gözünüze çarpıyor. Yol boyunca inşa edilen ve belirli bir düzene sahip bu evler, hem görsel hem de tarihi açıdan önemli değerler taşıyor. Ayrıca sokaklarında gezerken dikkatinizi bir başka unsur daha çekecek. Evlerin bazılarının çatılarında geyik boynuzu göreceksiniz. Bu evlere “uğur, bereket” gelmesi için yapılırmış.
Evlerden bazılarını gezebilme imkanınız var. Mesela gezebileceğiniz evlerden biri; Sipahioğlu evi. Sahipleri bu evleri tarihi ve kültürel değerlerine vurgu yaparak size anlatıyorlar. Özellikle Bektaşilik kültürü ile ilgili etkilere sıkça rastlayacaksınız. Bölgede etkin olan Bektaşilik, evlerin duvarlarında yer alan motiflere kadar yansıyor. Hatta duvarlarda “Hz. Ali ve 12 İmam” tasvirleri görebiliyorsunuz. Aynı zamanda bunlar haricinde duvarlara işlenen motiflerin de özel anlamları var. Yani yapılan her şey bir kavramın üzerine oturtulmuş ve duvarlara işlenmiş. Evde bulunan eşyaları incelediğinizde hepsinin çok kaliteli bir şekilde yapılmış eşyalar olduğunu ve günümüzde bile kullanılabildiğini görüyorsunuz. Bu eşyalar yapılırken bile en fazla fayda sağlanacak şekilde yapılıyor. Ayrıca Yörükler için “saygı” kavramı çok önemli diyebiliriz. Evlerin inşasında bile bu kavramın onlar için ne kadar değerli olduğunu görebiliyoruz. Mesela günümüz evlerinde kapıyı açar açmaz odaya girebilirsiniz; fakat Yörük evlerinde kapıyı açtığınızda böyle bir durum yoktur. Karşınıza önce duvar çıkar ve sonrasında odadan içeri girebilirsiniz. Bunun nedeni, odadakiler müsait değilse birinin geldiğini duysun ve toparlansın diyedir.
Aynı zamanda köyde 300 yıllık bir çamaşırhanede var. Eskiden kadınların çamaşır makinesi gibi bir imkanı olmadığından çamaşırlarını alıp bu çamaşırhaneye getirirlermiş. Burada hem çamaşırlarını yıkar hem de sohbetlerini ederlermiş. Ayrıca bu çamaşırhanede köyün Yörük ağalarının fotoğraflarının da olduğu bir bölüm bulunuyor. Geçmişten günümüze kadın ve erkek birçok ağa görmüş bu değerli köy…
Yörük Köylü Ünlüler
Leyla Gencer, Cemil İpekçi, Muammer Aksoy, Gülgün Feyman gibi değerli isimler Safranbolu Yörük Köylü ünlülerden birkaçı. Hatta Çökön Meydanında Leyla Gencer’in heykelini görebilirsiniz. Aynı zamanda sokaklarında da ünlülere yer vermeyi unutmamışlar. Birçok sokağa Safranbolu Yörük Köylü ünlülerin adı verilmiş.
Köye Ait Önemli Detaylar
- Köyde bulunan Çökön Meydanı Yörüklerin ilk çadır kurduğu yerdir.
- Köyde sokak adlarına dikkat edin. Birçok ünlünün adına rastlayacaksınız. İşte rastladığınız bu ünlüler Yörük köylüdür.
- Köyün kapıları üç aşamalı olarak açılmaktadır. Dışarıdan gelen kişilerin kolaylıkla açabileceği kapılar değildir.
- Köye girerken yan tarafınızda mezarlık görürsünüz. Mezarlığın köyün girişinde bulunmasının nedeni “dünya hayatının geçici” olduğunu göstermekmiş.
- Köyün yerlileri sıcak kanlı ve yardımseverdirler. Köy hakkında onlardan da bilgi almak faydalı olacaktır.
Yörük Köyü Harita
Safranbolu ile Yörük Köyü arası yaklaşık 15 kilometredir. Safranbolu Yörük Köyü’ne kendi aracınız ile ulaşım sağlamak istiyorsanız yaklaşık 30 dakika sürecektir. google.maps (linke tıklayarak yerini görebilirsiniz.) Köye girişte aracınızı park edebilirsiniz. Köyün içini ise yürüyerek çok rahat gezebilirsiniz.
